حقوق ممتاز دریایی ترجمه اصطلاحات MARITIME LIEN,DROIT PRIVILEGIES است که به ترتیب برای این موضوع در حقوق دریایی کشورهای آنگلوساکسون و فرانسه و کشورهایی نظیر بلژیک،هلند و سوئیس که حقوق دریایی آن‌ها مقتبس از حقوق دریایی فرانسه است بکار برده می‌شود. در نظام حقوق مدون، حقوق ممتاز به عنوان یک اصل مسلم مورد قبول واقع شده است.این اصل در قرن نوزدهم وارد حقوق انگلستان شده که بر پایه نظام حقوقی آنگلوساکسون استوار است. در حقوق انگلیس مطابق رای بعمل آمده در قضیه ریپون سیتی RIPON CITY حق ممتاز دریایی این طور تعریف شده است: حق عینی ممتاز دریایی عبارتست از طلب ممتاز علیه شیء در قبال خدمتی که برای آن انجام شده یا زیانی که به سبب آن به وجود آمده است و این طلب ممتاز با اقامه دعوی قابل وصول است و دارنده آن با انتقال شیء به دیگری از حق خود محروم نخواهد شد. بنابراین استنباط می‌شود که حق ممتاز دریایی در موارد زیر ایجاد می‌شود:

1. در اثر انجام کاری (مثل فعالیت کارکنان و مستخدمین کشتی و عملیات نجات وسیله نجات دهندگان)
2. به واسطه تهیه کالایی طبق یک قرارداد (قرارداد جهت تهیه مایحتاج و خواربار مورد نیاز کشتی)
3. به واسطه ورود خسارت به اشخاص زیان‌دیده (تصادم و امثالهم)

 به منظور اعمال و اجرای حق ممتاز نسبت به کشتی، طلبکار برای توقیف کشتی مجبور نیست علیه مالک کشتی اقامه دعوی کند، بلکه بدون توجه به اینکه کشتی متعلق به چه کسی است، می‌تواند مستقیماً مبادرت به اقدامات قانونی علیه خود کشتی نماید. به عبارت دیگر به کشتی شخصیت حقوقی اعطاء شده است. این دعوی را در حقوق انگلیس دعوی علیه شیء (ACTION IN REM) یا دعوی عینی می‌گویند بنابراین انتقال مالکیت کشتی تأثیری در حقوق ممتاز نخواهد داشت. چنانچه مالکیت کشتی به دیگری منتقل شود حق عینی ممتاز دریایی برای ذینفع باقی خواهد ماند و انتقال شیء سبب محرومیت صاحب حق ممتاز نخواهد شد. از آنجائیکه این حق همیشه همراه کشتی است و تغییرات ممکنه در مالکیت کشتی اثری در آن ندارد می‌توان گفت این نهاد حقوقی به طلبکاران موقعیت و مزایای مهمی اعطاء می‌کند. بنابراین زمانی که یک دعوی عینی علیه کشتی اقامه شد دعوی بدون توجه به تغییرات بعدی در مالکیت، علیه کشتی جریان خواهد داشت حتی اگر تغییراتی قبل از صدور حکم روی دهد. قانون دریایی ایران فصل دوم که مربوط به حقوق ممتاز دریایی است عیناً ترجمه کنوانسیون بین‌المللی یکنواخت کردن بعضی از مقررات مربوط به حقوق ممتاز و رهن دریایی آوریل ۱۹۲۶ بروکسل است. در قانون دریایی ایران حقوق ممتاز تعریف نشده است. ماده ۲۹ قانون دریایی که ترجمه ماده ۲ کنوانسیون بین‌المللی ۱۹۲۶ بروکسل است،حقوق ممتازه را به پنج دسته تقسیم نموده که حقوق هر دسته بر دسته بعدی رجحان دارد. نکته ایی را که باید تذکر داد این است که ماده ۲۹ در مقدمه خود مقرر می‌دارد که حقوق ممتاز نه تنها نسبت به کشتی ایجاد می‌گردد بلکه نسبت به ملحقات کشتی (موضوع ماده ۳۵) که از شروع سفر ایجاد شده است نیز ممتاز تلقی می‌شود. حال باید دید منظور از حقوق ممتاز نسبت به کرایه حمل در سفری که این حق طی آن ایجاد شده، نسبت به ملحقات کشتی و نسبت به ملحقات کرایه حمل چیست؟ حقوق ممتاز نسبت به کرایه حمل در سفری که این حق ایجاد شده اینست که دارنده حق ممتاز نسبت به کرایه بار دارای حق ممتاز است و می‌تواند از محل آن طلب خود را تأمین کند مشروط بر اینکه کرایه وصول نشده باشد و اگر در ید فرمانده یا مالک و یا نماینده مالک باشد اعمال حق ممتاز نسبت به آن ممکن نیست تنها استثنا بر این قاعده مطالبات کارکنان کشتی ناشی از قرارداد استخدام است. در صورت عدم پرداخت این مطالبات کارکنان کشتی نسبت به کرایه حملی که از کلیه سفرهای کشتی در مدت استخدام بوجود آمده دارای حق ممتاز خواهند بود. منظور از حقوق ممتاز نسبت به ملحقات کشتی و نسبت به ملحقات کرایه حمل چیست؟ حکم این موارد در ماده ۳۵ قانون دریایی ایران تصریح شده است. ماده مذکور مقرر می‌دارد ملحقات کشتی و ملحقات کرایه حمل مندرج در ماده ۲۹ عبارتست از:

1. غرامت قابل مطالبه مالک بابت خسارات مادی وارده به کشتی که جبران نشده باشد و یا خسارات از دست دادن کرایه حمل که به کشتی تعلق می‌گرفته است.
2. سهم مالک کشتی بابت خسارات مشترک دریایی ناشی از زیان‌های مادی وارده به کشتی که جبران نشده یا خسارت از دست دادن کرایه حمل که به کشتی تعلق می‌گرفته است.
3. حق‌الزحمه مالک کشتی بابت کمک یا نجات در دریا تا پایان سفر پس از کسر وجوهی که بر طبق مقررات مذکور در فصل پنجم این قانون قابل پرداخت باشد نیز در حکم کرایه حمل است، وجوه متعلقه به مالک کشتی بابت قراردادهای بیمه و جوائز و کمک‌های دولتی و سایر کمک‌های ملی جزء ملحقات کشتی یا ملحقات کرایه حمل محسوب نمی‌شود.

حقوق ممتاز پیش بینی شده به نفع اشخاصی که در خدمت کشتی هستند بدون رعایت مفاد بند ۲ از ماده ۲۹ شامل تمام کرایه حمل ناشی از کلیه سفرهایی است که کشتی در مدت اعتبار همان قرارداد استخدام انجام داده است.