در تاریخ ۲۳ اکتبر ۲۰۲۳، پرواز شماره IR718 متعلق به ایران‌ایر که با هواپیمای ایرباس A300B4-605R از استانبول به مقصد تهران در حال انجام بود، به دلیل مشاهده دود در کابین و کاکپیت مجبور به فرود اضطراری در فرودگاه تبریز شد. این حادثه بدون آسیب به مسافران یا هواپیما خاتمه یافت، اما در بررسی‌ها مشخص شد که علت اصلی، شکستگی در بخشی از موتور شماره ۱ بوده است که منجر به نشت روغن به سیستم هوای گرم کابین شده است.
🔍 تحلیل حقوقی و فنی حادثه
بر اساس گزارش نهایی صادره توسط دفتر بررسی سوانح و حوادث هواپیمایی:
علت اصلی: شکستگی در قطعه بلبرینگ موتور شماره ۱ و نشت روغن به سیستم تهویه هوا.
اشتباه در عیب‌یابی: عدم انجام بازرسی دقیق از سیستم هوای موتور، که می‌توانست منبع دود را پیش از پرواز دوم شناسایی کند.
تکرار حادثه: علی‌رغم رفع موقت مشکل پس از اولین فرود اضطراری، در پرواز بعدی نیز دود در کابین مشاهده شد و هواپیما مجبور به بازگشت به تبریز شد.
⚖️ مسئولیت‌های قانونی و مدنی
این حادثه نشان‌دهنده ضرورت رعایت دقیق استانداردهای نگهداری و عملیات پروازی است. طبق مقررات هوانوردی و اصول مسئولیت مدنی:
مسئولیت اپراتور: شرکت هواپیمایی موظف به نظارت بر نگهداری دقیق تجهیزات است.
حقوق مسافران: اگرچه در این حادثه خسارتی به مسافران وارد نشد، اما اضطراب و استرس ناشی از دو فرود اضطراری می‌تواند مصداق خسارت معنوی باشد. مسافران می‌توانند بر اساس ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی درخواست جبران خسارت معنوی را مطرح کنند.
🚨 اقدامات پیشگیرانه
در گزارش، عدم صدور توصیه ایمنی جدید ذکر شده، اما تأکید بر اجرای کامل دستورالعمل‌های نگهداری و عملیات پروازی شده است. پیشنهاد می‌شود:
بازبینی فرآیندهای نگهداری: شناسایی نقاط ضعف و بهبود روند عیب‌یابی.
آموزش مجدد پرسنل: برای افزایش دقت در اجرای دستورالعمل‌های نگهداری و عملیات.
ایجاد پروتکل‌های فوری عیب‌یابی: برای جلوگیری از تأخیر در تشخیص مشکلات مشابه.
✈️ نتیجه‌گیری
این حادثه تأکید دوباره‌ای بر اهمیت رعایت دقیق استانداردهای فنی و نظارتی در هوانوردی است. همچنین، شرکت‌های هواپیمایی باید مسئولیت معنوی خود را در قبال آسایش روانی مسافران جدی بگیرند.
✅ نظرات شما چیست؟ آیا اقدامات انجام‌شده برای پیشگیری از حوادث مشابه کافی است؟

در تاریخ ۲۸ تیر ۱۴۰۳، هواپیمای Avro RJ-100 متعلق به هواپیمایی ماهان، در حین فرود در فرودگاه کرمان دچار حادثه‌ای جدی شد که شامل “برخورد دم هواپیما با باند پروازی” بود. این حادثه که خوشبختانه خسارت جانی نداشت، به آسیب جدی به هواپیما منجر شد و خلبانان مجبور به اجرای فرایند پرواز مجدد (Go Around) شدند.
🔍 تحلیل حقوقی: مسئولیت و امکان مطالبه خسارت معنوی
اگرچه این حادثه منجر به آسیب جسمی برای مسافران نشد، اما به نظر می‌رسد خسارت‌های روحی و معنوی مانند تجربه اضطراب بالا و استرس برای مسافران ایجاد شده باشد. چنین شرایطی در نظام حقوقی ایران مصداق خسارت معنوی است که بر اساس ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی، قابلیت مطالبه از دادگاه صالح را دارد.
⚖️ حقوق مسافران:
مسافران می‌توانند با ارائه شواهدی از تأثیرات روانی این حادثه، درخواست جبران خسارت معنوی کنند. دادگاه نیز می‌تواند با استناد به نظر کارشناسان، مبلغی را به عنوان جبران خسارت تعیین کند.
📋 عوامل مؤثر در وقوع حادثه
بر اساس گزارش منتشرشده:
خطای کمک‌خلبان: در مدیریت فرود و تنظیم سرعت و زاویه هواپیما.
نظارت ناکافی کاپیتان: که تأخیر در اصلاح خطاها را به دنبال داشت.
عدم رعایت دقیق دستورالعمل‌های عملیاتی شرکت (OM): که مسئولیت شرکت هواپیمایی را تقویت می‌کند.
🚨 اقدامات پیشگیرانه
پیشنهادات گزارش برای جلوگیری از حوادث مشابه شامل:
✅ اجرای بازآموزی خلبانان و تأکید بر رعایت دستورالعمل‌های عملیاتی.
✅ استفاده از شبیه‌ساز پرواز برای ارتقای مهارت خلبانان.
✅ نظارت دقیق‌تر بر خلبانان تازه‌ارتقاء‌یافته، به‌ویژه در پروازهای حساس.
✈️ نتیجه‌گیری
این حادثه نه تنها ضرورت رعایت دقیق استانداردها را گوشزد می‌کند، بلکه نشان‌دهنده اهمیت توجه به حقوق مسافران در جبران خسارات معنوی است.
چنین موضوعاتی می‌توانند نقطه آغازی برای شفافیت و ارتقای فرهنگ مسئولیت‌پذیری در صنعت حمل‌ونقل هوایی باشند.
✅ نظرات شما چیست؟ آیا مسافران از حقوق خود در چنین شرایطی آگاه هستند؟

مطابق با آیین‌نامه حقوق مسافر، شرکت‌های هواپیمایی موظف‌اند در صورت تأخیر یا لغو پروازها خدمات لازم را به مسافران ارائه کنند. عباس فرزادنیا، معاون دادستان تهران و سرپرست دادسرای ناحیه ۳۰ ویژه فرودگاه‌های تهران، تأکید کرده که مسافران می‌توانند حقوق خود را از طریق مسیرهای قانونی پیگیری کنند.
🔑 نکات مهم:
1️⃣ وظایف شرکت‌های هواپیمایی:
بر اساس ماده ۲-۵ آیین‌نامه حقوق مسافر، شرکت‌های هواپیمایی موظف‌اند به تعهدات خود در قبال مسافران عمل کنند و خدمات مناسب را ارائه دهند.
2️⃣ پیگیری قانونی مطالبات:
مسافران در صورت تأخیر یا لغو پرواز، می‌توانند شکایات خود را از طریق:
دفاتر شرکت‌های هواپیمایی
سامانه حقوق مسافر در پورتال سازمان هواپیمایی کشوری (caa.gov.ir)
ثبت و پیگیری کنند.
3️⃣ رفتارهای اعتراضی نامناسب:
فرزادنیا تأکید کرده که اقداماتی نظیر پیاده نشدن از هواپیما به‌عنوان اعتراض، علاوه بر تضییع حقوق دیگر مسافران، موجب اخلال در نظم پروازهای دیگر می‌شود و به تأخیرهای بیشتر دامن می‌زند.
📢 پیام پایانی:
همه ما می‌توانیم با آگاهی از حقوق مسافری خود و استفاده از مسیرهای قانونی، هم از حقوقمان دفاع کنیم و هم از ایجاد اختلال برای دیگران جلوگیری کنیم.
📩 آیا شما از حقوق مسافری خود آگاه هستید؟ نظرات و تجربیات خود را به اشتراک بگذارید.