استارت‌آپ‌ها میتوانند از ساختار منسجم حقوقی موجود به نفع خود استفاده نمایند
محمد جعفر نعناکار در گفت وگو با خبرنگار پانا با بیان اینکه استارت آپ ها به صورت رسمی حدود ۸ سال است که به فضای اقتصادی کشور وارد شده اند، تصریح کرد: کانون کارآفرینی ایران که NGO بخش خصوصی بود، بانی ورود استارت آپ ها به کشور شد که فعالیت آنها در آن زمان با انعقاد قراردادی با «استارت آپ ویکند جهانی» انجام شد و بخشی از انتقال دانش این حوزه با همکاری و تلاش کانون کارآفرینی ایران-که فارغ التحصیلانی از دانشگاه‌های خارج از ایران نیز در آن حضور داشتند- صورت گرفت .
وی ادامه داد: چندین همایش در حوزه استارت آپ ها برگزار و فعالیت های اقتصادی براساس اصول فعالیت های استارت آپی آغاز شد که البته برخی از آنها با شکست مواجه شد.
کارشناس حقوقی استارت آپ ها در حوزه فناوری های نوین گفت : در داخل کشور چندین قانون حقوقی وجود دارد که می تواند به استارت آپ ها کمک کند که از جمله آنها قانون ثبت اختراعات و علائم تجاری و صنعتی، قانون حمایت از مولفان، مصنفان و پدیدآورندگان آثار هنری و قانون تجارت الکترونیکی است و قانون مدنی و تجارت به عنوان قانون عام شمول نیز برآنها حکم فرما است .
وی افزود: استارت آپ ها محصولات جدیدی تولید می کنند که جنس آنها یا سرویس است و یا کالا. به همین منظور قراردادهایی تدوین شد که استارت آپ هایی که آغاز گر راه بودند با استفاده از این قراردادها در این مسیر گام برداشتند .
نعناکار خاطرنشان کرد: اصول مدیریت و قوانین و ساختار استارت آپ ها از سیستم های حقوقی کامن لا مثل بریتانیا یا آمریکا وارد کشور می شوند و از آنجا که سیستم های حقوقی آنها با ایران متفاوت است باید در داخل کشور بومی سازی شود به همین دلیل قراردادهای سهام تدریجی درایران از پروتکل های بین المللی استخراج شد تا استارت آپ ها بدانند که قبل از تبدیل شدن به شخصیت حقوقی باید میان خود چه کارهایی را انجام دهند .
وی با اشاره به فعالیت هایی که برای کمک به استارت آپ ها صورت گرفته است ، عنوان کرد: چگونگی ثبت برند و تبدیل ایده به محصول ، تعیین مراکزی که مجوزها را ارایه می دهند ، مراجعه به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و حمایت از دامنه های ثبت شده و ارایه سرویس های مختلف از جمله برنامه هایی اجرایی بوده است که به منظور حمایت از فعالیت استارت اپ ها تدوین و اجرایی شده است .
نعناکار خاطرنشان کرد: روند حقوقی پیچیده استارت آپ ها طی ۵ سال گذشته به تدریج به جلو حرکت کرده است و در حال حاضر افرادی که مهارت لازم را دارند می توانند از ساختار منسجم حقوقی بهره برده و با استفاده از مشاوره های حقوقی کسب و کار خود را با دوام و بلوغ مناسب به جلو برده و ریسک شکست در فعالیت خود را کاهش دهند .
شکست استارت اپ ها کاهش یافته است
وی با بیان اینکه درگذشته شکست استارت آپ ها بسیار بالا بود ، عنوان کرد: یکی از دلایل شکست استارت آپ ها در گذشته، نبود قانون و عدم روال مشخص برای کسب و کارها بود که البته درحال حاضر نیز وجود دارد اما کم رنگ شده است .
کارشناس حقوقیس استارت آپ ها در حوزه فناوری های نوین تصریح کرد: در گذشته به دلیل عدم آشنایی با قوانین ،استارت آپ ها با مشکلات قانونی مواجه می شدند و دادستانی ،مراجع ذی صلاح یا سایر ارگان ها از فعالیت استارت آپ ها جلوگیری می کردند .
زیرساخت های حقوقی برای فعالیت استارت آپ ها تسهیل شده است
نعناکار عنوان کرد: زیرساخت های حقوقی لازم برای فعالیت استارت اپ ها در ایران نسبت به گذشته تسهیل یافته است .
معاون حقوقی هلدینگ امین با بیان اینکه براساس کنوانسیون پاریس ایده ها قابل ثبت نیستند ،گفت : می توان محصول حاصل از ایده را ثبت کرد تا مشابه آن محصول یا برند را کسی تولید نکند و اگر بخواهد در آن زمینه فعالیت کند باید مزیت رقابتی ایجاد کند و در فعالیت های استارت آپی نیز سرویس یا محصول جدید را ثبت کرد .
وی ادامه داد: در سیستم حمل و نقل حداقل ۲۵ شرکت وجود دارد که مشغول فعالیت هستند که البته ممکن دو یا سه شرکت را مردم بشناسند که به خاطر این است که سرویس های پیشرو خود را محافظت کرده و رقابت رقبا را سخت می کنند .
برداشت معنایی منفی از استارت آپ ها در ایران
نعناکار در پاسخ به این پرسش که استارت آپ ها در ایران با سایر کشورها چه تفاوتی دارند ، تصریح کرد: در ایران برداشت معنایی منفی از استارت آپ ها صورت گرفته درحالی که استارت آپ هادر کل دنیا معنای دیگری دارند، وظیفه آنان یافتن یک مشکل و ارایه یک راه حل مناسب است و این ارایه راه حل ممکن است در زمانی منجر به شکل گیری کسب و کار و رسیدن به سود شود اما به دلیل آنکه زیرساختهای لارم عمدتا درحوزه ICT و IT در کشور ایجاد شده و در این زمینه درمنطقه پیش رو هستیم کسب و کارهای نو پا عمدتا در حوزه فناوری اطلاعات هستند و ایده ها و همایش ها بیشتر در حوزه آی تی است .
فعالیت کم استارت آپ ها در حوزه ژن های نو ترکیب و کشاورزی و زیست فنآوری
وی ادامه داد: در حوزه ژن های نو ترکیب ،بیوتکنولوژی ،کشاورزی و در تمامی زمینه ها استارت اپ های زیادی در دنیا وجود دارد اما در ایران فعالیت زیادی توسط استارت آپ ها در این حوزه ها صورت نگرفته است .
نعناکار خاطرنشان کرد: به طور معمول کسانی که می خواهند خارج از حوزه آی تی در ایران فعالیت استارت آپی انجام دهند نامشان کارآفرین عنوان می شود و مشخصاتی که یک استارت آپ باید داشته باشد را ندارند و انجمن های علمی و دانشگاهی باید در این حوزه ها نیز فعالیت کرده و مفاهیم استارت آپی را به آن وارد کنند تا بتوانیم کسب و کارهای خود را در این حوزه ها نیز ایجاد کنیم .
بیشترین فعالیت های استارت آپی در ایران در حوزه آی تی است
این استاد دانشگاه بیان کرد: بیشترین استارت آپی که در ایران فعالیت می کنند در حوزه ای تی و فناوری اطلاعات هستند .
وی در پاسخ به این پرسش که نیازهایی در هر جامعه موجب می شود تا استارت آپ ها متناسب با آن ایده و محصول ایجاد کنند این نیازها تا چه میزان در کشور ما مبنای فعالیت های استارت آپی قرار می گیرد ، خاطرنشان کرد: تا حدود زیادی قابل تصدیق است که بخش عمده ای از ایده هایی که در داخل کشور اجرایی می شود به نوعی کپی ایده هایی است که با نقص و بی نقص از ایده های سایر کشورها اجرا می شود بنابراین در اتحادیه اروپا و آمریکا بابت پاسخگویی به برخی نیازها فعالیت های استارت آپی شکل گرفته و منجر به تولید محصول می شوند اما در ایران ممکن است برخی خدمات بیشتر به عنوان لاکچری مطرح شود به این دلیل که ممکن است در چندین لایه پائین تر مشکلات اساسی تری وجود داشته باشد .
نیازسنجی بازار در فعالیت های استارت اپی مناسب نیست
نعناکار تصریح کرد: بسیاری از استارت آپ هایی که درایران شکست می خورند به این دلیل نیست که سرمایه گذار پیدا نکرده یا کار قابل قبولی ارایه نکرده اند بلکه به این دلیل است که نیازسنجی مناسبی صورت نگرفته و بررسی نشده است که جامعه شهری یا روستایی ایران به چه مشکلی برخورده و در حوزه ارتباطات و یا سایر حوز ها چه نیازهایی وجود دارد .
کارشناس حقوق استارت آپ ها اظهار کرد: به طور معمول استارت آپ ها ایده های بین المللی را کپی بی نقص کرده و نیاز ایرانیان را چندان در نظر نمی گیرند به همین دلیل در لایه اخر که بازار است با شکست مواجه می شوند .
وی با بیان اینکه در دانشگاهها نیز این معضل وجود دارد که پایان نامه ها براساس موضوعات داخلی کشور نبوده و بیشتر موضوعات کتابخانه ای است ، عنوان کرد: در حوزه تحقیق و R&D برای فعالیت استارت آپ ها مشکلاتی وجود دارد و اگر بخواهیم شکست استارت آپ ها در بازار را حل کنیم باید با تحقیق زمینه حضور استارت آپ هایی را فراهم کنیم که به نیازهای جامعه پاسخ دهند .
نعناکار خاطرنشان کرد: نهادهای فرهنگی ،دولتی و غیره باید نیازسنجی کرده و در بخش های تحقیق و توسعه خود معین کنند که کسانی که می خواهند فعالیت استارت آپی انجام دهند مشکلات شناسایی شده دستگاهها و وزارتخانه ای را با بودجه استارت آپی و نه به پشتوانه وجود بودجه های کلان حل کنند .
پیوند صنعت و دانشگاه در حوزه فعالیت های استارت آپی ضروری است
کارشناس حقوق استارت آپ ها در خصوص پیوند صنعت و دانشگاه در حوزه فعالیت های استارت آپی ، خاطرنشان کرد: پارک فناوری پردیس در مجاورت دانشگاه پردیس در حال فعالیت است و از این جهت که به هم نزدیک هستند مثبت است اما هیچ ارتباطی با هم ندارند و حلقه واسط میان آنها وجود ندارد .
این مشاور حقوقی افزود: بسیاری از شتاب دهنده ها در حال حاضر در دانشگاهها مستقر شده اند به طورمثال در دانشگاه تهران ، بهشتی، خواجه نصیر و آزاد قزوین مراکز رشد شکل گرفته است و اگر قرار باشد از همان اساتیدی که دانشگاه وجود دارد کمک گرفته و حلقه را تنگ تر کنند محصول تولیدی استارت آپ ها از نظر نیازسنجی و کیفتی مناسب تر خواهد بود .
افراد جوان در حوزه استارت آپ پشتیبانی نمی شوند
وی خاطرنشان کرد: به طور معمول اساتید دانشگاهی آشنایی چندانی با استارت آپ ها ندارند و سنتی عمل کرده و پروژ ه هایی در ذهن دارند که اعداد و ارقام و بودجه های میلیاردی نیاز دارد به همین دلیل افراد جوان فعال در حوزه استارت آپی در پارک های فناوری که تجربه چندانی نداشته و از نظر مالی نیز امکانات زیادی ندارند، پشتبانی نمی شوند .
معاون حقوقی هلدینگ امین اظهار کرد: اگر همایش هایی برای اساتید دانشگاهی برگزار و میان هیات های علمی و مراکز رشد آموزش و بازآموزی صورت گیرد می تواند پیوند صنعت و دانشگاه را ایجاد و منجر به نتایج مطلوب در حوزه فعالیت های استارت اپی شود .
استارت آپ ها مشکل قانونی ندارند
نعناکار در خصوص قوانین بازدارند برای فعالیت های استارت آپی گفت : در ایران هم به اندازه کافی قانون و هم مرکز ارایه دهنده مجوز وجود دارد البته ممکن است در تدوین آئین نامه ها و بخش نامه ها ضعف هایی وجود داشته باشد که باید وزارتخانه های مختلف آئین نامه آن را تدوین کنند اما در حوزه قانون ضعفی وجود ندارد .
وی با اشاره به شکل گیری اتحادیه کسب و کارهای مجازی گفت : حتی عنوان این اتحادیه که اتحادیه کسب و کارهای مجازی است صحیح نیست و کسب و کارهای تحت وب حقیقی بوده و مجازی نیستند و افرادی هم که در آن منصوب شده اند وابسته به جریان های بزرگ سرمایه گذاری در کشور بوده و از بدنه دولتی هستند و پایه های بنیانگذاری ضعیفی با توجه به آراء دارد .
نعناکار تصریح کرد: این در حالی است که در کشور چند مجموعه عظیم وجود دارد که سازماندهی خوبی شده اند و اگر هم ضعف های وجود دارند باید تقویت شوند .
این استاد دانشگاه گفت: شورای عالی فضای مجازی ،مرکز توسعه تجارت الکترونیکی و نظام صنفی رایانه ای کشوربرای فعالیت واحدهای فعال درحوزه آی سی تی و آی تی وجود دارند و نیازی به ایجاد اتحادیه دیگری در این زمینه وجود ندارد .
وی افزود: اتحادیه ای که توسط افراد بانفوذ اداره می شود خطرناک است و اگر چه نظام صنفی در برخی موارد دچار ضعف است یا شورای عالی فضای مجازی در برخی از موارد منفعل عمل می کند یا مرکز توسعه تجارت الکترونیکی از متخصصین علمی بهره چندانی نمی گیرد اما این ضعف ها دلیل آن نمی شود تا موازی کاری شود .
نعناکار خاطرنشان کرد: باید کمک کنیم تا اشکالات موجود برطرف شود و این مراکز مطابق اساسنامه و وظایف تعیین شده گام بردارند اما عده ای به جای شناسایی آسیب ها اقدام به کار موازی می کنند و اینکه اتحادیه کسب و کارهای مجازی چه کمکی می خواهد به استارت آپ ها کند جای ابهام دارد .
وی افزود: به عقیده من این مرکز کمکی به استارت آپ ها نخواهد داشت و به مراتب مشکلات آنها را بیشتر خواهد کرد و اگر تا دیروز نیاز به دو مجوز بود به سه مجوز افزایش خواهد یافت .
ضرورت تقویت تشکل های موجود
این عضو سابق سازمان بین المللی تسهیل کسب و کار و تجارت الکترونیکی آسیا و اقیانوسیه بیان کرد: هیچ اشکالی در صدور مجوز وقوانین حوزه استارت آپی وجود ندارد و اگر برخی ازاستارت آپ ها گلایه دارند یا با مشکلاتی مواجه باشند از دو زاویه قابل بررسی است یکی عدم اشراف استارت آپ ها به قانون و دیگر انکه نهاد متولی دچار ضعف است که البته باید به ان کمک کرد .
وی اضافه کرد: بانک مرکزی با مذاکراتی که با نظام صنفی رایانه ای داشت مشکل فین تک ها را برطرف کرد و رفع فیلتر شده اند و باید گفت راهکار حل مشکلات استارت آپ ها نه ایجاد اتحادیه ها و تشکل های موازی که تقویت تشکل های فعلی است .