منع توسل به‌زور در حقوق بین‌الملل و رابطه آن با جهاد ابتدایی
در اندیشه اسلامی بعد از خدا، انسان محوری‌ترین مسئله به شمار می‌رود به‌گونه‌ای که آفرینش جهان و بعثت انبیاء برای به سعادت رساندن وی صورت پذیرفته است، در شناختی که اسلام از انسان ارائه می‌دهد، انسان دارای دو بعد انسانی و روحانی است، لذا جنبه انسانی انسان از گِل و جنبه روحانی آنکه مظهر جلال و جمال است از روح خلق‌شده است و بدین‌جهت انسان کامل‌ترین موجود بوده و دارای کرامت و آزادی است، ازنظر اسلام برخلاف نظر غرب، انسان موجودی شرور نبوده بلکه از بدو تولد دارای شرافت است، از دیگر سو انسان در ایدئولوژی اسلامی فقط مسئول خود نیست بلکه مسئول هم نوعان خود در زمین است، چراکه همه انسان‌ها مخلوق خدایند.
از جنبه دیگر استبداد و حاکمیت ظلم و جور بر مردم عامل اساسی در عدم رشد و پیشرفت فکری انسان‌ها محسوب می‌گردد و نجات انسان‌ها و جوامع بشری از ظلم و جور ستمگران دفاع از ارزش‌های انسانی است که در حقوق بین الملل معاصر تحت عنوان مداخله بشردوستانه برای تغییر رژیم‌هایی که حاکمیت آن‌ها نماینده جمعیت سرزمینی محسوب نمی‌گردد مطرح است زیراکه حاکمیت در حقوق بین الملل جدید متعلق به مردم است، از بُعد دیگر در صورت رهایی انسان از جور ظالمان، به جهت برخورداری از فطرت الهی و ازاین‌جهت که آموزه‌ها، بایدها و نبایدهای نظری و عملی انسان مطابق با فطرت بشر است وی را به‌سوی توحید و اسلام رهنمون خواهد نمود.
در خصوص بحث جهاد ابتدایی با بررسی آیات قرآن می‌توان وجود رابطه خصومت‌آمیز مسلمانان و غیرمسلمانان را مورد خدشه وارد نمود، باید توجه نمود که آیات صلح فی‌مابین مسلمانان و غیرمسلمانان بسیار بیشتر از قتال است، بر اساس اندیشه اسلامی هرگونه تلاش برای پیشرفت مردم در حوزه‌های مادی و معنوی جهاد محسوب می‌شود به‌گونه‌ای که اگر شخصی درراه تأمین نیازمندی‌های خانواده خود کشته شود، شهید محسوب می‌گردد.
همان‌گونه که مشخص است عده‌ای از محققین قائل‌اند که وجوب جهاد ابتدایی در زمان غیبت مستلزم اصالت جنگ است، تفاسیر بعضی از مفسرین اهل سنت و شیعه بر آن است که آیات جهاد، آیات صلح را نقض نموده است، ازجمله این فقها ابوبکر محمد بن ابی سهل سرخسی از فقهای بزرگ حنفی، امام شافعی رهبر مذهب شافعی، القرطبی از رهبران مالکی، ابو محمد مقدسی از مذهب حنبل اهل تسنن و همچنین صاحب تفسیر مجمع‌البیان و کنزُ العرفان فی فقه القرآن در تشیع معتقدند که آیات صلح در قرآن نسخ شده‌اند!
باید توجه نمود که آیات در قرآن در خصوص جهاد و صلح، ناسخ و منسوخ نیستند دلیل آنکه این امر زمانی اتفاق می‌افتد که صد در صد معنا و مفهوم یک آیه بر هم منطبق باشد اما اگر به‌گونه‌ای بتوان جمع میان دو آیه را متصور بود بحث اصولی مطلق و مقید مطرح می‌گردد و در این موضع، درصورتی‌که بین مقید و مطلق ناسازگاری باشد که حفظ ظهور هر دو امکان نداشته باشد باید دست از مظهر اطلاق برداشته شود.
بنابراین با عنایت به اینکه انسان موجودی است دارای اختیار، اراده و کرامت و بر اساس فطرت پاک خلق‌شده است لذا پذیرفتن دین با اکراه موردقبول نیست و اساساً اعتقادات اسلامی باید باعقل و منطق موردقبول واقع گردد ازاین‌رو فلسفه جهاد ابتدایی و معتقد شدن به جواز آن در عصر غیبت نیازمند اصالت خصومت در روابط مسلمانان و غیرمسلمانان نیست. این امر زمانی مشخص می‌گردد که هر مسلمان برای رسیدن به اصول دین می‌بایست تحقیق و تعقل نماید و تقلید در این امر جایز نیست حال چگونه می‌توان از راه زور و خصومت اسلام را نشر داد؟!
این امر در حقوق بین الملل معاصر با عنوان منع توسل به‌زور در روابط بین الملل مطرح می‌گردد، لازم به تذکر است که جهاد ابتدایی در دو صورت اتفاق خواهد افتاد، نخست آنکه هدف رهایی مردم از ظلم باشد و دوم زمانی که دولت یا سازمانی از تبلیغ اصول اسلام جلوگیری نماید، این دو عنوان در حقوق بین الملل با مسئولیت حمایت و اصل اطلاع‌رسانی قابل‌تعریف و توجیه است.
لذا در حقوق بین‌الملل هم مشاهده می‌گردد که بر اساس منشور، اگر دولتی حقوق مردم و بشر را به‌صورت گسترده نقض نماید جامعه بین المللی می‌تواند و باید برای تغییر رژیم حاکم مداخله نماید، زیرا که رعایت و احترام به حقوق ملت‌ها از الزامات صلح و امنیت بین المللی است. ازاین‌رو جوازهایی چون دفاع مشروع، مجوز شورای امنیت و مسئولیت حمایت در حقوق بین الملل مطرح گردیده است.
در پایان مشاهده می‌شود که جهاد ابتدایی نه‌تنها با اصول جامعه بین المللی در تقابل نیست بلکه با اصولی چون مسئولیت حمایت در تعاملی تنگاتنگ قرار دارد. این تفکر که جهاد ابتدایی تنها قتال و لشکرکشی به دیگر بلاد غیر اسلامی است تفسیری خطا و در تقابل با اندیشه‌های اسلامی می‌باشد. ازاین‌رو به نظر می‌رسد می‌توان میان جهاد ابتدایی و کنش و واکنش اجتماعی ملل معاصر ارتباطات مشابه و تأمل‌برانگیزی را مشاهده نمود که امید است با تحقیق و بررسی موضوع از ابعاد و زوایای گوناگون شاهد اصلاح تفکر اشتباه در این خصوص باشیم انشاءالله